چالش‌های سلامت روان ناشی از دسترسی زودهنگام کودکان به گوشی‌های هوشمند
داشتن گوشی هوشمند پیش از ۱۳ سالگی ممکن است به‌طور چشمگیری خطر ابتلا به مشکلات سلامت روان در آینده‌ی را افزایش دهد. داده‌های بیش از ۱۰۰ هزار نفر نشان می‌دهد که استفاده‌ی زودهنگام با افکار خودکشی، پرخاشگری و گسست از واقعیت مرتبط است؛ عواملی که عمدتاً تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی، قلدری اینترنتی (Cyberbullying) و اختلال در خواب شکل می‌گیرند. پژوهشگران خواستار اقدام فوری برای محدودسازی دسترسی و محافظت از ذهن کودکان هستند.
یک مطالعه‌ی جهانی عظیم روی بیش از ۱۰۰ هزار نوجوان نشان می‌دهد که داشتن گوشی هوشمند پیش از ۱۳ سالگی به‌شدت با سلامت روان و بهزیستی پایین‌تر در بزرگسالی اولیه مرتبط است.
نتایج این مطالعه که اخیراً در ژورنال معتبر Journal of Human Development and Capabilities منتشر شده، نشان می‌دهد افراد ۱۸ تا ۲۴ سالهای که نخستین گوشی هوشمند خود را در ۱۲ سالگی یا زودتر دریافت کرده‌اند، بیشتر احتمال دارد افکار خودکشی، پرخاشگری، گسست از واقعیت، ضعف در تنظیم هیجان و عزت‌نفس پایین را گزارش کنند.
داده‌ها همچنین شواهدی نشان می‌دهند که این اثرات عمدتاً ناشی از دسترسی زودهنگام به شبکه‌های اجتماعی و افزایش خطر قلدری اینترنتی، اختلال خواب و ضعف در روابط خانوادگی در دوران بزرگسالی است.
یک تیم از متخصصان مؤسسه‌ی Sapien Labs ـ که بزرگ‌ترین پایگاه داده‌ی جهان درباره‌ی سلامت روان را با عنوان پروژه‌ی ذهن جهانی (Global Mind Project) مدیریت می‌کند و داده‌های این پژوهش نیز از همانجا گردآوری شده ـ خواستار اقدام فوری برای محافظت از سلامت روان نسل‌های آینده هستند.
دکتر تارا تیاگراجان، عصب‌شناس و نویسنده‌ی اصلی مطالعه و همچنین بنیان‌گذار و مدیر علمی Sapien Labs، می‌گوید:
«داده‌های ما نشان می‌دهد که مالکیت زودهنگام گوشی هوشمند و دسترسی به شبکه‌های اجتماعی، با تغییرات عمیق در سلامت روان و بهزیستی در اوایل بزرگسالی مرتبط است.»
او ادامه می‌دهد:
«این همبستگی‌ها از طریق چندین عامل میانجی‌گری می‌شوند، از جمله دسترسی به شبکه‌های اجتماعی، قلدری اینترنتی، اختلال خواب و روابط خانوادگی ضعیف. این عوامل منجر به علائمی در بزرگسالی می‌شوند که علائم سنتی اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب نیستند و ممکن است توسط غربالگری‌های استاندارد نادیده گرفته شوند. این علائم شامل افزایش پرخاشگری، گسست از واقعیت و افکار خودکشی هستند که می‌توانند پیامدهای جدی اجتماعی داشته باشند.»
او افزود:
«بر اساس این یافته‌ها و با توجه به اینکه سن نخستین گوشی هوشمند اکنون در سراسر جهان به‌طور چشمگیری کمتر از ۱۳ سال است، ما از سیاست‌گذاران می‌خواهیم رویکردی احتیاطی مشابه مقررات مربوط به الکل و دخانیات اتخاذ کنند؛ از جمله محدود کردن دسترسی به گوشی هوشمند برای زیر ۱۳ ساله‌ها، الزام آموزش سواد دیجیتال و مسئولیت‌پذیری شرکت‌ها.»
تحولات و نگرانی‌ها
از اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰، گوشی‌های هوشمند نحوه‌ی ارتباط، یادگیری و شکل‌گیری هویت جوانان را دگرگون کرده‌اند. اما در کنار این فرصت‌ها، نگرانی‌های فزاینده‌ای نیز وجود دارد که الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر هوش مصنوعی ممکن است محتوای مضر را تقویت کنند و مقایسه‌های اجتماعی ناسالم را تشویق کنند، در حالی که تعاملات چهره‌به‌چهره و خواب را مختل می‌کنند.
اگرچه بسیاری از پلتفرم‌های اجتماعی حداقل سن استفاده را ۱۳ سال تعیین کرده‌اند، اما اجرای این محدودیت ضعیف است. در همین حال، میانگین سن مالکیت نخستین گوشی هوشمند به‌طور مداوم در حال کاهش است و بسیاری از کودکان روزانه چندین ساعت با دستگاه‌های خود وقت می‌گذرانند. در سطح بین‌المللی، وضعیت قوانین درباره‌ی ممنوعیت گوشی در مدارس متفاوت است. در سالهای اخیر، کشورهایی مانند فرانسه، هلند، ایتالیا و نیوزیلند استفاده از تلفن همراه در مدارس را ممنوع یا محدود کرده‌اند. اگرچه نتایج محدود است، اما یک مطالعه‌ی دولتی در هلند نشان داد که تمرکز دانش‌آموزان بهبود یافته است.
یافته‌های کلیدی مطالعه
برای این تحلیل جدید، تیم Sapien داده‌های پروژه‌ی جهانی ذهن را بررسی و از ابزار Mind Health Quotient (MHQ) ـ یک ابزار خودسنجی که بهزیستی اجتماعی، هیجانی، شناختی و جسمی را اندازه‌گیری می‌کند ـ استفاده کرد.
نتایج نشان داد:
- علائمی که بیشترین ارتباط را با مالکیت زودهنگام گوشی داشتند شامل افکار خودکشی، پرخاشگری، گسست از واقعیت و توهمات بودند.
- بزرگسالان جوانی که نخستین گوشی هوشمند خود را پیش از ۱۳ سالگی داشتند، امتیاز MHQ پایین‌تری داشتند و این امتیاز با هرچه زودتر بودن سن کاهش بیشتری نشان داد. برای مثال، کسانی که در ۱۳ سالگی گوشی داشتند، میانگین امتیاز ۳۰ گرفتند، در حالی که این عدد برای کودکان ۵ ساله فقط ۱ بود.
- به‌طور همزمان، درصد افرادی که در وضعیت «آسیب‌دیده یا درگیر مشکلات جدی» بودند (با داشتن ۵ یا بیشتر علامت شدید)، در زنان ۹٫۵٪ و در مردان ۷٪ افزایش یافت. این الگو در تمام مناطق، فرهنگ‌ها و زبان‌ها یکسان بود که نشان‌دهنده‌ی یک دوره‌ی بحرانی آسیب‌پذیری است.
- مالکیت زودهنگام همچنین با کاهش تصویر از خود، عزت‌نفس و تاب‌آوری هیجانی در زنان، و با کاهش ثبات هیجانی، عزت‌نفس و همدلی در مردان همراه بود.
تحلیل‌های بیشتر نشان داد که دسترسی زودهنگام به شبکه‌های اجتماعی حدود ۴۰٪ از این ارتباط را توضیح می‌دهد، در حالی که روابط خانوادگی ضعیف (۱۳٪)، قلدری اینترنتی (۱۰٪) و اختلال خواب (۱۲٪) نقش‌های مهم دیگری ایفا می‌کنند.
پیامدهای سیاسی و اجتماعی
پژوهشگران اذعان کردند که همه‌گیری کووید-۱۹ ممکن است این الگوها را تشدید کرده باشد، اما ثبات روندها در سراسر جهان نشان‌دهنده‌ی تأثیر گسترده‌تر رشد زودهنگام با گوشی‌های هوشمند است.
اگرچه شواهد کنونی هنوز رابطه‌ی مستقیم علت و معلولی را اثبات نمی‌کند، نویسندگان تأکید کردند که مقیاس بالقوه‌ی آسیب‌ها آنقدر بزرگ است که نمی‌توان نادیده گرفت. به همین دلیل پاسخ احتیاطی را توجیه‌پذیر می‌دانند.
آن‌ها چهار حوزه‌ی کلیدی را برای اقدام سیاست‌گذاران پیشنهاد کردند:
- آموزش اجباری در زمینه‌ی سواد دیجیتال و سلامت روان.
- تقویت شناسایی فعال نقض سن قانونی در شبکه‌های اجتماعی و اعمال پیامدهای واقعی برای شرکت‌های فناوری.
- محدودسازی دسترسی به پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی.
- اجرای محدودیت‌های تدریجی برای دسترسی به گوشی‌های هوشمند.
دکتر تیاگراجان در پایان گفت:
«یافته‌های ما نشان می‌دهد که مالکیت گوشی هوشمند در کودکی ـ به‌عنوان دروازه‌ای زودهنگام به محیط‌های دیجیتال مجهز به هوش مصنوعی ـ به‌طور عمیقی سلامت روان و بهزیستی در بزرگسالی را کاهش می‌دهد و پیامدهای سنگینی برای فرد و جامعه دارد. ابتدا از قدرت نتایج شگفت‌زده شدم، اما با تأمل بیشتر منطقی است، زیرا ذهن در حال رشد کودکان در برابر محیط آنلاین بسیار آسیب‌پذیرتر است. البته باید تأکید کرد که گوشی‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی تنها عوامل تهدیدکننده‌ی سلامت روان نیستند و بحران جوانان امروز فقط با این موارد توضیح داده نمی‌شود. با این حال، با توجه به یافته‌های جمعیت‌محور، صبر برای اثبات قطعی علت و معلولی می‌تواند موجب از دست رفتن فرصت اقدام پیشگیرانه‌ی به‌موقع شود.»
پاسخ‌ها