سندروم غروب خورشید چیست؟
سندروم غروب خورشید (Sundowning) یکی از رفتارهای شایع در افراد مبتلا به زوال عقل، از جمله بیماری آلزایمر است. اگر یکی از عزیزانتان با زوال عقل دچار این حالت می‌شود، راه‌هایی وجود دارد که می‌توانید برای کمک به او انجام دهید.
سندروم غروب خورشید چیست؟
اصطلاح غروب خورشید به مجموعه‌ای از رفتارها اشاره دارد که با سردرگمیِ عصرگاهی، بی‌قراری و نوسانات خلقی در افراد مبتلا به آلزایمر یا دیگر انواع زوال عقل همراه است. این رفتارها معمولاً در اواخر بعدازظهر و هنگام شب، یعنی زمانی که خورشید غروب می‌کند، بروز پیدا می‌کنند.
افرادی که این وضعیت را تجربه می‌کنند ممکن است روزهای خوبی داشته باشند که در آن علائم خفیف‌اند، و روزهای دشوارتری که در آن نشانه‌ها شدیدتر ظاهر می‌شوند. تغییرات شخصیتی مرتبط با سندروم غروب خورشید می‌تواند برای مراقبان بسیار سخت و ناراحت‌کننده باشد.
چه کسانی ممکن است سندروم غروب خورشید را تجربه کنند؟
سندروم غروب خورشید می‌تواند در هر فرد مبتلا به زوال عقل رخ دهد، اما در مراحل دیرتر بیماری شایع‌تر است. تقریباً تمام افراد مبتلا به آلزایمر نوعی از این حالت را تجربه خواهند کرد.
شناخت علائم و نشانه‌های سندروم غروب خورشید
علائم و نشانه‌های سندروم غروب خورشید شامل موارد زیر هستند:
- پرسه‌زدن
- قدم زدن مکرر و رفت‌وآمدهای بی‌هدف
- تکان خوردن یا تاب خوردن روی صندلی
- سردرگمی
- بی‌قراری و آشفتگی
- گریه کردن
- دنبال کردن مراقب از نزدیک (Shadowing)
- مشکل در به خواب رفتن یا خواب ماندن
- دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند (توهم)
- احساس ترس یا وحشت بدون دلیل مشخص
- بروز رفتارهای پرخاشگرانه، فریاد زدن، و در برخی موارد حتی خشونت
برای مراقبان طبیعی است که از این رفتارها احساس ناراحتی یا آزردگی کنند و گاهی آن را شخصی تلقی کنند. اما آگاهی از این موضوع می‌تواند کمک‌کننده باشد که این رفتارها نتیجه تغییرات مغزی ناشی از بیماری هستند؛ تغییراتی که احساسات فرد را از کنترل او خارج می‌کنند.
چه عواملی می‌توانند سندروم غروب خورشید را بدتر کنند؟
رویدادها یا تغییرات در محیط اطراف فرد، همچنین تغییرات غیرمنتظره در برنامه روزانه او، اغلب در بروز علائم سندروم غروب خورشید نقش دارند. عوامل جسمانی مانند کم‌خوابی، یبوست، یا عفونت ادراری می‌توانند احتمال بروز این رفتارها را افزایش دهند. درد، افسردگی و استرس نیز چنین اثری دارند. علاوه بر این، سروصدای زیاد، ازدحام، یا وجود افراد زیاد در یک اتاق می‌تواند وضعیت را بدتر کند.
بسیاری از افراد مبتلا به زوال عقل زمانی دچار شدت‌یافتن علائم غروب خورشید می‌شوند که برای انجام کاری تحت فشار قرار بگیرند؛ کاری که دیگر قادر به انجامش نیستند، مانند حمام کردن، لباس پوشیدن، یا تلاش برای به یاد آوردن افراد و رویدادها. گاهی احساس از دست دادن،مثلاً زمانی که فرد دیگر نمی‌تواند مانند گذشته رانندگی کند، می‌تواند به بروز علائم سندروم غروب خورشید کمک کند. احساس تنهایی و نداشتن تماس کافی با دیگران نیز می‌تواند نقش داشته باشد، همان‌طور که مشکلات درمان‌نشده شنوایی یا بینایی نیز می‌توانند مؤثر باشند. علاوه بر این، تداخل میان داروها ممکن است علائم غروب خورشید را تشدید کند.
چگونه رفتارهای مرتبط با سندروم غروب خورشید را در عزیزتان مدیریت کنید
نکاتی برای پیشگیری از بروز رفتارهای غروب خورشید:
- تلاش کنید برنامه‌ای قابل پیش‌بینی و منظم داشته باشید. برای مثال، وعده‌های غذایی را هر روز در زمان مشخصی سرو کنید.
- سروصدا و بی‌نظمی محیط را به حداقل برسانید.
- موسیقی ملایم پخش کنید و نور طبیعی را وارد خانه کنید.
- اشیای آشنا و عکس‌های خاطره‌انگیز را در محیط خانه نگه دارید.
- از نوشیدنی‌های الکلی و کافئین‌دار در ساعات پایانی روز اجتناب شود.
- از چرت‌های طولانی یا خوابیدن در اواخر روز جلوگیری کنید.
- زمان ویزیت‌های پزشکی و فعالیت‌های مهم را به ساعات اولیه روز، زمانی که فرد هشیارتر است، موکول کنید.
روش‌هایی برای مدیریت رفتارهای غروب خورشید پس از شروع آن‌ها
هنگامی که رفتارهای غروب خورشید آغاز می‌شود، مراقبان می‌توانند:
- با ارائه یک خوراکی یا یک فعالیت مانند قدم زدن یا تماشای تلویزیون، فرد را حواس‌پرت کنند.
- آرام و آهسته صحبت کنند و از بحث و جدل خودداری کنند.
- تلاش کنند ناراحتی یا کلافگی خود را نشان ندهند. اگر احساس بی‌صبری می‌کنید، چند نفس عمیق بکشید و تا ۱۰ بشمارید.
- فرد را آرام کنند و به او اطمینان دهند که در امنیت است و شما برای کمک در کنار او هستید.
- از مهار فیزیکی فرد خودداری کنند، مگر آنکه برای حفظ ایمنی ضروری باشد.
- از تماس آرام و ملایم مانند ماساژ سبک پشت یا پا برای کمک به آرام شدن فرد استفاده کنند.
برای حفظ ایمنی در موارد رفتارهای پرخاشگرانه، کلید خودرو، اسلحه، چاقوها و سایر ابزارهای خطرناک را پنهان یا قفل کنید و فاصله مناسب را حفظ کنید.
اگر رفتارهای پرخاشگرانه شدیدتر شدند، با پزشک فرد تماس بگیرید.در مواقع اضطراری با 110 تماس بگیرید، اما حتماً اعلام کنید که فرد مبتلا به زوال عقل است.
درمان‌های پزشکی که ممکن است کمک‌کننده باشند
دارویی که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان علائم غروب خورشید تأیید شده، برکسی‌پیپرازول (Rexulti) است. این داروی ضدروان‌پریشی غیرتیپیک برای درمان بی‌قراری و آشفتگی مرتبط با آلزایمر تأیید شده است و از طریق هدف قرار دادن مسیرهای شیمیایی سروتونین و دوپامین در مغز عمل می‌کند. سایر درمان‌های پزشکی که پزشک ممکن است تجویز کند شامل داروهای ضدافسردگی، ضداضطراب یا ضدروان‌پریشی است. هرگز بدون مشورت با پزشک از داروهای خوابِ بدون نسخه برای فرد استفاده نکنید، زیرا بسیاری از این داروها می‌توانند سردرگمی را بدتر کنند.
پاسخ‌ها