انسان یا هوش مصنوعی: کدام یک درمانگر بهتری است؟

 درمانگران انسانی در ارائه درمان شناختی–رفتاری (Cognitive Behavioral Therapy – CBT) از ChatGPT پیشی گرفتند
تحقیقات تازه‌ای که در نشست سالانه انجمن روان‌پزشکی آمریکا (American Psychiatric Association – APA) ارائه شد، عملکرد یک درمانگر هوش مصنوعی (AI therapist) و یک درمانگر انسانی (human therapist) را در ارائه درمان شناختی–رفتاری مبتنی بر متن (text-based CBT) مقایسه کرد و نشان داد که درمانگران انسانی در این زمینه بهتر عمل می‌کنند.

در این مطالعه، ۷۵ متخصص و کارآموز روان‌درمانی یک پرسشنامه مقطعی (cross-sectional survey) را تکمیل کردند که در آن شرکت‌کنندگان دو نسخه متن‌محور CBT (CBT transcripts) را ارزیابی کردند: یکی توسط هوش مصنوعی (AI) و دیگری توسط درمانگر انسانی (human therapist). ارزیابی‌ها بر اساس مقیاس سنجش درمان شناختی (Cognitive Therapy Rating Scale – CTRS) انجام شد. شرکت‌کنندگان علاوه بر ارائه بازخورد کیفی (qualitative feedback) درباره متن‌ها، هر کدام را با استفاده از یک مقیاس استاندارد (standardized scale) بررسی کردند. عناصر مختلف CBT مانند تعیین دستور جلسه (agenda-setting) (لیست کردن وظایفی که باید در جلسه درمان انجام شود و اطمینان از انجام همه موارد دستور جلسه) و کشف هدایت‌شده (guided discovery) (کمک به بیمار برای ارزیابی داده‌های زندگی خود به منظور شناخت بهتر خود) مورد سنجش قرار گرفتند. برای حفظ انسجام، درمانگر و ربات در سناریوهای بالینی یکسان ارزیابی شدند.

۲۹٪ از شرکت‌کنندگان درمانگران انسانی (human therapists) را بسیار مؤثر (highly effective) ارزیابی کردند، در حالی که کمتر از ۱۰٪ به درمانگر هوش مصنوعی (AI therapist) امتیاز مشابه دادند. بیش از نیمی از شرکت‌کنندگان (۵۲٪) به مهارت‌های تعیین دستور جلسه (agenda-setting skills) درمانگر انسانی بالاترین امتیاز دادند، در حالی که این رقم برای درمانگر هوش مصنوعی ۲۸٪ بود. یک چهارم شرکت‌کنندگان (۲۴٪) به درمانگران انسانی در عنصر کشف هدایت‌شده (guided discovery) امتیاز بالا دادند، اما تنها ۱۲٪ همین امتیاز را به درمانگر هوش مصنوعی اختصاص دادند.

با وجود اینکه هوش مصنوعی در درک واقعیت درونی بیماران (patients’ internal reality) عملکردی مشابه درمانگران انسانی داشت، این درمانگر ماشینی به‌عنوان خشک و غیرشخصی ارزیابی شد. پژوهشگران نتیجه‌گیری کردند که درمان مبتنی بر هوش مصنوعی مناسب استفاده مستقل نیست، هرچند می‌تواند به‌عنوان مکمل درمان انسانی مفید باشد.

مطالعه نشان داد که درمان شناختی–رفتاری مبتنی بر متن (text-based CBT) توسط هوش مصنوعی می‌تواند ساختارهای پایه درمان را اعمال کند، اما درمانگران انسانی در حوزه‌های کلیدی مانند تعیین دستور جلسه (agenda-setting)، دریافت بازخورد (eliciting feedback) و به‌کارگیری تکنیک‌های CBT (CBT techniques) از ChatGPT-3.5 بهتر عمل کردند. این یافته‌ها تأکید می‌کنند که هرچند ChatGPT-3.5 پتانسیل دارد، اما در حال حاضر فاقد همدلی ظریف و اتحاد درمانی است که درمان مؤثر انسانی را متمایز می‌کند.