بازی‌درمانی کودک‌محور (Child-Centered Play Therapy – CCPT):
تعریف، اصول نظری و شواهد پژوهشی
بازی‌درمانی کودک‌محور (CCPT) رویکردی درمانی مبتنی بر رابطه است که ریشه در نظریه‌ی انسان‌گرایانه‌ی کارل راجرز و کارهای اولیه‌ی ویجینیا اکسلاین دارد. در این مدل، بازی به‌عنوان زبان طبیعی کودک و وسیله‌ای برای بیان افکار، احساسات، تعارضات و نیازهای درونی در نظر گرفته می‌شود.
مبانی نظری:
CCPT بر این فرض استوار است که کودکان میل ذاتی به رشد، خودتنظیمی و حل مشکلات خود دارند، مشروط بر آن‌که در محیطی امن، پذیرنده و عاری از قضاوت قرار گیرند.
مهم‌ترین اصول این رویکرد به نقل از Axline (1947) عبارتند از:
- ایجاد رابطه‌ای گرم، صمیمانه و پذیرنده با کودک
- پذیرش بی‌قید و شرط کودک به‌عنوان یک فرد مجزا
- همدلی و بازتاب احساسات کودک بدون تفسیر یا قضاوت
- احترام به توانایی کودک برای هدایت درمان خود
- عدم جهت‌دهی یا آموزش مستقیم در بازی
- تنظیم محدودیت‌ها تنها در صورت نیاز به محافظت از خود یا دیگران
نقش درمانگر:
در CCPT، درمانگر نقش تسهیل‌گر دارد، نه معلم یا مفسر. درمانگر با حضور فعال، همدلانه و پذیرنده در اتاق بازی، به کودک کمک می‌کند تا در فضای ایمن روانی، تعارض‌های درونی‌اش را از طریق بازی پردازش کند.
نقش اسباب‌بازی‌ها:
ابزارهای بازی (مثل عروسک‌ها، اسلحه‌های اسباب‌بازی، ابزار آشپزی، ماسک‌ها و…) به‌مثابه واژگان زبان کودک عمل می‌کنند. انتخاب این ابزارها باید متنوع، بازتاب‌دهنده فرهنگ کودک، و هم‌راستا با اهداف درمانی باشند. اتاق بازی باید فضایی حمایتی برای کشف خود، ابراز احساسات و تجربه‌ی کنترل فراهم آورد.
شواهد پژوهشی:
مطالعات متعددی اثربخشی CCPT را در بهبود:
* مشکلات رفتاری و هیجانی،
* اضطراب، افسردگی، اختلالات دلبستگی،
* عزت‌نفس پایین، و
* پیامدهای تروما
تأیید کرده‌اند. پژوهش‌های فراتحلیلی نشان داده‌اند که CCPT به‌ویژه در کودکان 3 تا 10 ساله، روشی مؤثر و ایمن است.
پاسخ‌ها