چگونه نشخوار ذهنی می‌تواند چرخه OCD را تداوم بخشد
آیا تا به حال برایتان پیش آمده که یک فکر منفی به ذهن‌تان برسد و ناگهان متوجه شوید که آن یک فکر به دریایی از افکار منفی تبدیل شده که دیگر قادر به بیرون آمدن از آن نیستید؟ روان‌شناسان به این وضعیت «نشخوار ذهنی» می‌گویند و واقعیت این است که همه ما در مقاطعی از زندگی آن را تجربه کرده‌ایم.
نشخوار ذهنی نوعی تفکر تکراری است که پیرامون افکار و احساسات منفی درباره گذشته، حال و آینده می‌چرخد. این پدیده یکی از علائم شایع در بسیاری از اختلالات سلامت روان، از جمله OCD، محسوب می‌شود. در مبتلایان به OCD، نشخوار ذهنی می‌تواند نقش یک رفتار وسواسی (compulsion) را ایفا کند.
نشخوار ذهنی در OCD چه احساسی دارد؟
هنگامی که افراد دچار نشخوار ذهنی می‌شوند، در چرخه‌ای از افکار منفی و آزاردهنده درباره موقعیت‌های گذشته، شرایط فعلی زندگی و حتی آنچه ممکن است در آینده رخ دهد، گرفتار می‌شوند. شروع این فرآیند، اغلب باعث می‌شود که فرد نتواند به چیز دیگری فکر کند یا به فعالیت‌های روزمره‌اش بپردازد.
در افراد مبتلا به OCD، نشخوار ذهنی می‌تواند به یکی از علائم کلیدی تبدیل شود که چرخه وسواس را تداوم می‌بخشد و دلیل آن اینجاست:
افراد مبتلا به OCD معمولاً دو نشانه اصلی دارند: وسواس‌های فکری (obsessions) و اجبارها (compulsions). وسواس‌های فکری شامل افکار، امیال و احساسات مزاحم و ناخواسته‌ای هستند که اضطراب و ناراحتی زیادی ایجاد می‌کنند. اجبارها، رفتارهایی هستند که با هدف کاهش اضطراب ناشی از وسواس‌ها انجام می‌گیرند.
در بسیاری از موارد، افراد دچار OCD درباره وسواس‌های خود نشخوار می‌کنند، که این وسواس‌ها بسته به موضوع آن‌ها متفاوت‌اند. به عنوان مثال، فردی با OCD وجودی (Existential OCD) ممکن است به افکار و سؤالات فلسفی یا وجودی آزاردهنده بپردازد و به‌طور مداوم درباره آن‌ها فکر کند.
در برخی موارد، فرد ممکن است دچار نوعی از OCD شود که در آن، خود عمل نشخوار ذهنی به یک وسواس فکری تبدیل می‌شود (یعنی وسواس درباره نشخوار کردن).
نشخوار ذهنی می‌تواند در تمام زیرگونه‌های OCD رخ دهد و در این شرایط، به عنوان یک رفتار اجبارگونه شناخته می‌شود. افراد ممکن است ساعت‌ها درگیر نشخوار ذهنی شوند تا بتوانند اضطراب خود را کاهش دهند یا راهی برای رهایی از افکار وسواسی بیابند.
آیا نشخوار ذهنی همان بیش‌فکری (Overthinking) است؟
بیش‌فکری در موقعیت‌هایی مانند اضطراب قبل از یک قرار مهم یا جلسه کاری، امری طبیعی است. به عنوان مثال، ممکن است درباره لباس‌تان برای یک قرار ملاقات یا فونت اسلایدهای ارائه‌تان بیش از حد فکر کنید.
اما نشخوار ذهنی در OCD متفاوت است؛ زیرا رفتاری اجباری و غیرارادی است که فرد توانایی کنترل آن را ندارد. در واقع، شدت این نوع نشخوار ذهنی می‌تواند به حدی باشد که توانایی فرد برای عملکرد در زندگی روزمره را مختل کند.
نمونه‌هایی از نشخوار ذهنی در OCD
وسواس‌های فکری در OCD معمولاً بر اساس تم‌هایی مشخص دسته‌بندی می‌شوند. این تم‌ها تعیین می‌کنند که فرد احتمالاً به چه نوع افکار مزاحمی دچار خواهد شد. رایج‌ترین تم‌های وسواس فکری در OCD عبارت‌اند از:
- آلودگی (Contamination)
- وارسی (Checking)
- آسیب‌رسانی (Harm)
- کمال‌گرایی (Perfectionism)
- روابط (Relationship)
- مسائل جنسی (Sexual)
- مسائل وجودی (Existential)
- احساسات بدنی (Somatic)
نشخوار ذهنی به عنوان یک رفتار اجبارگونه، می‌تواند در هر یک از این تم‌ها ظاهر شود. در چنین شرایطی، فرد تلاش می‌کند از طریق نشخوار ذهنی، از افکار مزاحم رهایی یابد یا اضطراب ناشی از آن‌ها را کاهش دهد.
مثلاً فردی با OCD آلودگی ممکن است تمام روز به چیزهایی که لمس کرده فکر کند، یا درباره راه‌های جلوگیری از انتقال آلودگی در آینده نشخوار کند. یا فردی با OCD آسیب ممکن است ساعت‌ها وقت صرف کند تا به این موضوع فکر کند که آیا در گذشته به کسی آسیبی رسانده است یا خیر.
سایر نمونه‌های نشخوار ذهنی در OCD شامل رفتارهای ذهنی زیر است:
- ساختن و مرور فهرست‌های ذهنی
- بازبینی تجربیات و رفتارهای گذشته
- بازنگری در افکار و احساساتی که قبلاً داشته
- فکر کردن مداوم به یک موضوع خاص
- تلاش ذهنی برای حل وسواس یا اضطراب
آیا نشخوار ذهنی از علائم OCD است یا ADHD؟
نشخوار ذهنی صرفاً محدود به OCD نیست بلکه با تشدید علائم در اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب و حتی اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD) نیز مرتبط است. در یک مطالعه معتبر در سال ۲۰۲۰، پژوهشگران رابطه بین علائم ADHD و رفتارهای ذهنی مانند سرگردانی ذهن (mind-wandering) و نشخوار ذهنی را بررسی کردند. نتایج این پژوهش، ارتباط معناداری بین نشخوار ذهنی و شدت علائم ADHD نشان داد.
پاسخ‌ها