مصاحبه در اتاق درمان
برنامه‌ریزی برای مصاحبه با مراجع فرآیند مهمی است، بدین جهت که از طریق آن بدانیم چه رویکردی را انتخاب کنیم و چگونه با پرسیدن سوالات مناسب اطلاعات مورد نظرمان را بدست آوریم. در این مقاله گام های متعددی که به ما کمک می کنند یک مصاحبه حرفه ای در اتاق درمان داشته باشیم توضیح داده شده اند. نخستین گام در این برنامه‌ریزی انتخاب و آماده‌سازی ساختار مصاحبه و چگونگی رابطه پرسش هاست.
- ساختار مصاحبه
یکی از اصول اساسی در اتاق درمان، انتخاب روش مصاحبه است که یکی از سه حالت زیر است:
۱. کاملا ساختاریافته
۲. نیمه‌ساختاریافته
۳. بدون ساختار
۱. کاملا ساختاریافته:
در مصاحبه ساختاریافته سؤالات از پیش تعیین‌شده و برنامه‌ریزی‌شده است. سؤالات به ترتیب مشخصی پرسیده میشود. مصاحبه‌شونده در پاسخگویی به سؤالات کمترین آزادی عمل ممکن را در مقایسه با انواع دیگر مصاحبه دارد.
اسمت چیه؟
چندسالته؟
چرا به اینجا مراجعه کردی؟
۲. نیمه ساختاریافته یا بدون ساختار:
در یک ساختار پیچیده‌تر هر پرسش از دل پاسخ‌های قبلی مراجع بیرون کشیده میشود. نکته مهم در این ساختارها این است که بتوان به تمام نکاتی که مراجع به آن اشاره کرد توجه کرد.
مثال:
– چه احساسی داری؟
+ ناراحتم.
– چرا احساس ناراحتی می‌کنی؟
+ چون همسرم آدم بدیه و بچه‌هام از من متنفرن و گربه‌ام مرده.
نباید‌ها:
- از پرسش‌های جهت‌گیری شده اجتناب کنید. نباید فرض بگیریم که یک موضوع مهمتر از موضوع دیگری است.
- سوالات را براساس کنجکاوی خودمان پیش نبریم.
- موضوعات مطرح شده را فراموش نکنیم.
- چک لیست ساختار مصاحبه
با در نظر داشتن این چک لیست متوجه می شویم که چقدر به ساختاری که از پیش آماده کرده بودیم، پایبندیم.
در مصاحبه هایی که ساختارهای پیچیده‌تری دارند، مثل مصاحبه‌های بازپاسخ یا بدون ساختار، درمانگر باید به ابعاد مختلف پاسخ مخاطب توجه کند تا از مسیر مصاحبه منحرف نشود. برای اطمینان می‌توانید این سوال‌ها را درخصوص مصاحبه‌ای که انجام می‌دهید، از خود بپرسید.
۱. آیا مخاطب به طور تصادفی یا عمدی شما را وارد موضوعی کرده است که شما قصد آن را نداشته‌اید؟ اگر چنین است، چگونه می‌توانید به مسیر اصلی بازگردید؟
۲. آیا همه‌ی جنبه‌های یک پاسخ پیچیده را در نظر گرفته‌اید یا فقط یک جنبه را دنبال کرده‌اید و از جنبه‌های دیگر غافل شده اید؟
۳. آیا می دانید دنباله پرسش‌ها و پاسخ‌ها به کدام سمت منتهی میشود؟
۴. آیا بین اجزای مختلف پاسخ سازگاری وجود دارد؟ آیا چیزی گیج‌کننده وجود دارد که باید برایتان روشن شود؟
- طراحی پرسش‌ها
پرسش‌های مصاحبه باید به شکلی پرسیده شود که اطلاعات مورد نظر را از مصاحبه‌شونده بگیریم. طراحی پرسش‌ها پیش از جلسه انجام میشود و ما زمان کافی برای آماده‌سازی آنها در اختیار خواهیم داشت. در این مقاله به صورت خلاصه نکاتی مطرح شده اند که لازم است در طراحی پرسش‌ها اعمال شود.
۱. با پرسیدن این پرسش‌ها از خودمان می‌توانیم اهداف مصاحبه را تعیین کنیم.
* چه چیزهایی را می‌خواهم بدانم و چرا؟
* این اطلاعات کجا به‌کار خواهد رفت؟
* چه جهتی می‌خواهم پیش بگیرم؟
۲. پس از اینکه اهداف مصاحبه را تعیین کردیم، باید سوالات را به صورتی طراحی کنیم که ما را به آن اهداف برسانند.
* آیا پاسخ‌های مختلف مراجع بر جهت‌گیری مصاحبه تاثیرگذار است؟
* آیا به‌دست‌آوردن این اطلاعات واقعا مهم است، یا صرفا کنجکاوی ماست؟
* آیا اصطلاحات را مشخص کرده ام؟ آیا اصطلاح شناخته‌شده‌ای وجود دارد؟ آن را مشخص کنید.
* پیش فرض‌های من برای این مصاحبه چیست؟
۳. برای پرسیدن سوالات دقیق و هدفمند به چه نکاتی دقت داشته باشیم؟
* پرسش‌هایی که شما را در مسیر بحث نگه دارد.
* اگر لازم بود که پاسخ سوالی را بکاوید، در نظر بگیرید که ادامه بحث به کدام سمت می‌رود، یا کجا لازم است به ادامه بحث بازگردید.
* دقت داشته باشید با توجه به اهدافتان سوالات باز پاسخ (Open-ended) مناسب‌تر است یا سوالات بسته پاسخ .(Open-ended)
۴. سه مرحله در اتاق درمان
پس از برنامه‌ریزی برای ساختار پرسش‌ها، مصاحبه واقعی را می‌توان در سه مرحله در نظر گرفت:
هر مرحله هدف متفاوتی را دنبال می‌کند و بر مهارت‌های متفاوتی تاکید دارد. برای مثال، ایجاد رابطه در مرحله آغازین بسیار ضروری است، در حالی که گوش‌دادن فعال برای بخش اصلی مصاحبه بسیار حیاتی است.
- گشایش / opening
* خودتان را معرفی کنید
* گواهی یا اعتبارنامه خود را مشخص کنید
* متد یا روش ضبط اطلاعات را مشخص کنید
* مشخص کنید که زمان مصاحبه چقدر است
* با پرسش‌های ساده یا گفت‌وگوهای عادی شروع کنید و ارتباط بگیرید و پس از انتقال به موضوعات اضطراب‌آور بپردازید
- بخش اصلی / Main Body
* موضوعات اصلی را توسعه دهید و پاسخ ها را بررسی کنید.
* از اطلاعات کلی‌تر به اطلاعات خاص‌تر حرکت کنید.
* هم از سوالات باز پاسخ (Open-ended) و هم سوالات بسته پاسخ (closed questions) استفاده کنید.
* برای ایجاد پیوند و اعتماد قبل از بررسی موضوعات حساس یا متضاد، با کمترین محتوای تهدیدآمیز شروع کنید.
- پایان‌بندی / Closing
* به آرامی گفت‌وگو را پایان دهید
* مضامین کلیدی را خلاصه کنید
* در صورت لزوم، از مراجع بپرسید که آیا از شما سوالی دارند یا خیر. برای شناساندن خود به مراجع حق انتخاب دهید.
* از مراجع به خاطر علاقه و تلاشش تشکر کنید.
- سبک ارتباطی در اتاق درمان
هنگامی که قرار است با درمانجو مصاحبه شود، سبک ارتباطی بسیار مهم است. سبک ارتباطی یعنی هماهنگی در پیچیدگی زبان، دایره لغات و اصطلاحاتی که درمانگر در مصاحبه استفاده می‌کند. انتخاب سبک ارتباطی مناسب باعث روشن بودن گفت‌وگو در اتاق درمان میشود و برای جلب اعتماد درمانجو ضروری است.
پیچیدگی زبان چیست؟
اگر با فردی غیرمتخصص مصاحبه می‌کنید، بهتر است از یک سطح زبان ساده استفاده کنید و از اصطلاحات فنی و سردرگمی اجتناب کنید. برعکس، برای افراد متخصص، بهتر است از اصطلاحات آنها برای به دست آوردن ارتباط و نشان دادن تفاهم استفاده شود (آینه سازی).
دایره واژگان
برای به دست‌آوردن اطلاعات باید از دایره واژگانی مناسب استفاده کرد. واژگان باید به گونه ای انتخاب شود که درمانجو در پاسخ‌دادن به سوالات مشارکت کند. در برخی موارد، مصاحبه‌کننده ممکن است زبان یک «خودی» را بپذیرد، اما در شرایط دیگر، مصاحبه‌کننده ممکن است شخصیت یک «غیرخودی» را حفظ کند.
سبک ارتباطی خودمانی / Insider
برای مثال اگر بخواهیم درباره گسترش بیماری‌های مقاربتی به سکس‌ورکرها (روسپی) آموزش دهیم، استفاده از زبان یا ادبیات ساده ارتباط و راحتی بیشتری ایجاد می‌کند.
سبک ارتباطی خارجی / Outsider
رابطه پزشک و بیمار. استفاده از زبان فنی و سپس توضیح ساده تر معنای آن، ممکن است اعتبار را نشان دهد. از زبان فنی برای باهوش به نظر رسیدن استفاده نکنید.
توصیه‌ها
بهتر است از اصطلاحات، تشبیهات، استعاره‌ها، جوک‌ها، تعبیرها و اصطلاحات محاوره‌ای که حساسیت‌های فرهنگی هم دارد با دقت نظر و احتیاط استفاده کنید.
یک روانشناس حرفه‌ای هرگز اصل را بر درک مشترک از یک اصطلاح نمی‌گذارد و برای اطمینان از همسو بودن معانی و درک بین خود و مراجع درباره آن گفتگو و روشن سازی می‌کند
پاسخ‌ها