سوگواری فرهنگی و تأثیر آن بر تجربه اندوه 

تعریف و مفهوم

سوگواری فرهنگی نمونه‌ای از تأثیر فرهنگ بر تجربه اندوه است و نحوه‌ی مقابله افراد با فقدان را شکل می‌دهد. این مفهوم شامل آیین‌ها، باورها و روش‌هایی است که جوامع برای ابراز اندوه و بزرگداشت مردگان به‌کار می‌برند. سوگواری فرهنگی به فرد امکان می‌دهد تا غم خود را در چارچوب اجتماعی، فرهنگی و مذهبی تجربه و با دیگران به اشتراک بگذارد و به این ترتیب از سرکوب احساسات جلوگیری شود.

 اهداف و کارکردهای روان‌شناختی

مطالعات روان‌شناسی و انسان‌شناسی نشان می‌دهد که سوگواری فرهنگی علاوه بر ابراز اندوه، چند کارکرد کلیدی دارد:

1. ابراز و پردازش غم: به فرد اجازه می‌دهد اندوه خود را با خانواده، دوستان و جامعه به اشتراک بگذارد، از سرکوب غم جلوگیری کند و تجربه غم را نرمالیزه کند.
2. کسب کنترل در وضعیت آشفته: آیین‌ها و مراحل مشخص، ساختاری پیش‌بینی‌پذیر برای فرد فراهم می‌کنند و احساس کنترل بر زندگی در دوران فقدان را تقویت می‌کنند.
3. حمایت اجتماعی: مراسم و گردهمایی‌ها، فرآیند سوگواری را از یک تجربه خصوصی به یک رویداد اجتماعی تبدیل می‌کنند و حمایت اجتماعی برای بازماندگان فراهم می‌آورند.
4. بازگشت به زندگی روزمره: بسیاری از آیین‌ها بر بازگشت فرد به فعالیت‌های روزمره تأکید دارند و روند پذیرش فقدان را تسهیل می‌کنند.
5. حفظ رابطه با متوفی: نظریه «پیوند مستمر» نشان می‌دهد که حفظ رابطه با فرد از دست‌رفته از طریق خاطرات، یادبودها و آیین‌ها، به بازسازی واقعیت و هویت فرد کمک می‌کند.
6. پیشگیری از اختلالات روانی: مشارکت در آیین‌های سوگواری می‌تواند خطر بروز اختلالات روانی مرتبط با فقدان، مانند اختلال غم طولانی‌مدت، افسردگی و اضطراب را کاهش دهد.
7. فهم مرگ: آشنایی با متون و آیین‌های فرهنگی به فرد کمک می‌کند معنای مرگ را در چارچوب فرهنگ خود درک کند و پذیرش واقعیت فقدان را آسان‌تر نماید.

نمونه‌های آیین‌های فرهنگی

* هندو: مراسم ۱۳ روزه برای هدایت روح متوفی به تناسخ.

* مسیحی: مراسم بیداری، مراسم یادبود و نماز با حضور جامعه و بزرگداشت زندگی فرد متوفی.

* سوی سیاه و شمال اروپا: استفاده از آب به عنوان مسیر سفر روح، ارائه غذا و اشیاء مورد علاقه متوفی.

* کره جنوبی: مراسم سه‌روزه با پذیرایی از بازدیدکنندگان و یادآوری خاطرات فرد متوفی.

* فرهنگ‌های لاتین: مراسم پیاده‌روی، موسیقی، آتش‌بازی و ایجاد قربانگاه‌های خانگی.

پیامد فقدان سوگواری فرهنگی

عدم دسترسی به آیین‌های سوگواری (مثلاً در شرایط پاندمی کووید-۱۹) موجب تجربه شدیدتر غم، احساس درماندگی، ناتمامی، پشیمانی و افزایش ریسک اختلالات روانی می‌شود. این امر نشان‌دهنده اهمیت حیاتی آیین‌ها و حمایت اجتماعی در فرآیند سوگواری است.

سوگواری فرهنگی تجربه غم را با جامعه، فرهنگ و باورهای فردی پیوند می‌دهد. این فرآیند روان‌شناختی، با فراهم کردن ابراز سالم اندوه، حمایت اجتماعی، حفظ رابطه با متوفی و بازگشت به زندگی روزمره، به بازماندگان کمک می‌کند تا فقدان را پردازش و سازگاری روانی خود را حفظ کنند. آیین‌ها و سنت‌های فرهنگی نه تنها تجربه فردی غم را تسهیل می‌کنند، بلکه نقش مهمی در پیشگیری از پیامدهای روانی منفی دارند و به‌عنوان لنگر روان‌شناختی برای بازماندگان عمل می‌کنند.